Duurzaam vastgoedbeheer binnen brandweerkorpsen

Van idee naar praktijk

Ook binnen de dynamische wereld van de brandweer is veel winst te behalen met het verduurzamen van vastgoed. Marco Tielen, adviseur assetmanagement en duurzaamheid bij RPS, vertelt hoe brandweerkorpsen de vertaalslag van idee naar praktijk kunnen maken.

Marco-Tielen-duurzaamheid-brandweer-900x400
Duurzaamheidsadviseur Marco Tielen van RPS: “Een duurzame werkomgeving vergroot de arbeidsproductiviteit.”

Het zoekwoord ‘Duurzaamheid’ levert op Google 8.630.000 resultaten op. Wat versta jij onder duurzaamheid?

Duurzaamheid voor mij is in je doen en laten bewust rekening houden met de toekomst. Je kunt niet in een glazen bol kijken. Maar met de kennis van nu weet je wel dat er dingen zijn die op termijn een slechte invloed hebben op de mens en planeet. Duurzaamheid maakt duidelijk dat de manier waarop we dingen nu doen vaak niet houdbaar is. Onze huidige levensstandaard moet de ondergrens zijn voor toekomstige generaties. We willen onze kinderen toch niet de rekening laten betalen voor ons handelen? Dus moeten we veranderen in ons denken en doen.

Duurzaamheid is een breed begrip. Hoe kan een brandweerkorps dat haar vastgoed wil verduurzamen dat begrip het beste afbakenen?

Duurzaamheid kan veel verschillende aspecten omvatten. Van energiebesparing tot het verbeteren van comfort. Ook een betere toegankelijkheid voor mindervaliden is bijvoorbeeld een item. Het belang van een duidelijke afbakening wordt daarmee des te groter. Elke organisatie doet dit op haar eigen manier. Hoe breed je duurzaamheid definieert en hoe hoog je de lat legt, moet passen bij de organisatie.

Waar moet een brandweerkorps rekening mee houden bij het definiëren van duurzaamheid?

Organisaties met een sterke oriëntatie op doelmatigheid en kosten houden vaak een nauwere definitie aan. Denk daarbij bijvoorbeeld aan de industriesector. Zij hebben een focus op het directe rendement van de investering, oftewel energiebesparing. Multinationals, innovatieve organisaties of organisaties met een duidelijke voorbeeldfunctie, zoals de (rijks-)overheid, gaan vaak een stap verder.

Het Rijksvastgoedbedrijf is als grootste vastgoedeigenaar van Nederland een echte voorloper op het gebied van duurzaamheid. Vooruitlopend op strengere eisen hanteren zij al een energielabel B als ondergrens voor haar bestaande gebouwen. Nieuwbouw dient zelfs minimaal energieneutraal te worden opgeleverd.

Een ander voorbeeld is de provincie Zuid-Holland. RPS adviseert bij de verduurzaming van het provinciehuis in Den Haag. De provincie hanteert daarbij een zeer hoog ambitieniveau. Een mooi aspect daarbij is dat ze ook veelbelovende innovaties willen toepassen. Dan geef je in mijn ogen het beste voorbeeld.

Marco Tielen op inspectie bij een brandweerkorps in Eindhoven.

Hoe staan brandweerkorpsen er voor als het gaat om duurzaam vastgoedbeheer?

Als onderdeel van de veiligheidsregio’s wisselen brandweerkorpsen onderling kennis uit en stemmen ze beleid op elkaar af. Over vastgoed en meer specifiek duurzaam vastgoedbeheer staat die uitwisseling nog in de kinderschoenen. Daar is nog het nodige in te winnen.

Een mooi voorbeeld daarvan is het gebruik van opgevangen regenwater als bluswater bij het opleidingscentrum van de brandweer bij Schiphol. Zo bespaart de brandweer veel drinkwater. Dat kan dus ook op andere locaties.

Op het moment worden veel kazernes omgebouwd om te voldoen aan regels voor het ‘schone werken’. Alles met als doel om beroepsziekten tegen te gaan. Bijvoorbeeld door het verminderen van contact van schadelijke deeltjes met de huid. Dit is in zekere zin ook duurzaam. Het bevordert het welzijn van de brandweermannen en -vrouwen.

Wat zijn de voorwaarden voor een brandweerkorps om te voldoen aan duurzaam vastgoedbeheer?

De basis is inzicht in je vastgoed. Je moet beschikken over actuele informatie voor het nemen van goede beslissingen. Denk aan informatie over bouwjaren, gebruikstijden, technische condities van de bouw- en installatiedelen, tekeningen en huurovereenkomsten. Ook energiegegevens, bezettingsgraden en storingsoverzichten komen van pas.

Vervolgens dient er een heldere visie en beleid te zijn. Voor een brandweerkorps heeft dat een directe relatie met het vastgoedbeleid van de gemeente van de veiligheidsregio waar het onder valt. Op basis van het beleid kun je concrete doelstellingen en plannen uitwerken op tactisch niveau. Kennis en innovatie spelen daarin een belangrijke rol. Houd altijd een open mind en stimuleer nieuwe werkwijzen, zeker nu.

Laatst hebben we een inspirerende workshop georganiseerd met Brandweer Amsterdam Amstelland. Hierin hebben we met een open blik gebrainstormd en geïnventariseerd welke mogelijkheden er zijn bij projecten, regulier planmatig onderhoud en in de dagelijkse praktijk. Zo zijn we samen tot een plan van aanpak gekomen om het ook echt uit te gaan voeren.

Een duurzaam meerjarenonderhoudsplan is een efficiënte manier om vastgoed te verduurzamen en levert besparingen op. Daarbij integreer je investeringen in bijvoorbeeld energie, waterbesparing en gezondheid in een ‘standaard’ meerjaren onderhoudsplan. Hoe kan een brandweerkorps dat het beste aanpakken?

Als een brandweerkorps al over een actueel meerjarenonderhoudsplan beschikt, ligt er een mooie basis. Is er nog geen meerjarenonderhoudsplan, dan raad ik nadrukkelijk aan deze te maken. Met het opstellen van een energieprestatie maatwerkrapport zorg je er vervolgens voor dat je het meerjarenonderhoudsplan verduurzaamt. Door binnen het energiemaatwerkrapport rekening te houden met de resterende levensduur van de diverse elementen kan een brandweerkorps daarna de meeste effectieve maatregelpakketten bepalen.

Na de keuze van een pakket kunnen de maatregelen worden verwerkt in het meerjarenonderhoudsplan. Hiermee is het duurzame meerjarenonderhoudsplan geboren. In de meest ideale situatie investeert een organisatie op een zogeheten natuurlijk vervangingsmoment, dat wil zeggen bij het einde van de technische levensduur.

Naast energiebesparende maatregelen kijk je ook naar andere duurzaamheidaspecten. Met een checklist neem je bijvoorbeeld ook het gebruik van grijs water of groene daken mee. Ook bij deze investeringen is het relevant om te weten wanneer de organisatie (groot) onderhoud uitvoert in het kader van efficiency en kosten.

Verder raad ik aan klein te beginnen. Dus geen alomvattend plan waarin alles is meegenomen. Door een pilotproject te definiëren en daarmee snel in uitvoering te gaan, kun je leren van fouten of gemiste kansen. Dat neem je weer mee bij het volgende project. Zo maak je optimaal gebruik van het leereffect.

Hoe maak je duurzaamheid meetbaar?

Er zijn veel verschillende methodieken om duurzaamheid meetbaar te maken. Zoals energielabels, GPR Gebouw en BREEAM. Het voordeel is dat een methodiek herkent wordt in de markt. Dat geeft de mogelijkheid zaken te vergelijken. Maar elke methodiek heeft ook zijn beperkingen. Belangrijk is dat je haalbare en meetbare doelen stelt en deze ook monitort.

Marco-Tielen-inspectie-brandweer-900x400

Hoe overtuig je managers om er ook geld voor vrij te maken?

Dat is een wezenlijk punt. Zonder support van de manager, of in het geval van de brandweer, de bestuurder, kom je niet ver. Uiteraard is een solide businesscase belangrijk. Daarvoor is het van belang dat het plan goed onderbouwd is. Is het technisch uitvoerbaar en kloppen de kosten? Zijn de besparingen op gas, water en elektra realistisch? Is er rekening gehouden met mogelijke subsidies en desinvesteringen uit het meerjarenonderhoudsplan? Zijn de alternatieven goed tegen elkaar afgewogen?

Wat we ook zien is dat de overheid steeds hogere eisen stelt. Maatregelen met een terugverdientijd van vijf jaar moeten worden uitgevoerd. Daarvoor zijn middelgrote en grote organisaties ook verplicht onderzoek te doen in de vorm van EED-audits. Dit jaar wordt de handhaving daarop vergroot. Een ander voorbeeld is dat in 2023 alle kantoren minimaal een energielabel C moeten hebben en in 2030 zelfs een energielabel A. Daar kun je maar beter op voorsorteren.

Voor brandweerkorpsen geldt verder dat ze indirect onder de verantwoordelijkheid van de gemeente vallen. Ze vervullen dus een voorbeeldfunctie. Het duurzaamheidsniveau van de brandweer en de gemeente zullen ongeveer op een gelijk niveau moeten liggen. De beleidskaders van de gemeente gelden dus in principe ook voor de brandweer. Dat kan een extra stimulans zijn.

Tot slot verhoogt een duurzame werkomgeving de arbeidsproductiviteit en heeft het een grote aantrekkingskracht op met name jonge (hoogopgeleide) mensen. Dat zijn items die op managementniveau altijd aanspreken.

Brandweermannen en -vrouwen zijn over het algemeen competitief ingesteld. Hoe kun je die eigenschap gebruiken bij het realiseren van je duurzaamheidsambities?

Leuk dat je dat zegt. Daar moet zeker gebruik van gemaakt worden. De snelste en goedkoopste manier om energie te besparen is het verbeteren van de bewustwording en stimuleren van veranderingen in het gedrag.

Betrek brandweermannen en -vrouwen erbij. Er zijn diverse manieren om dit op een creatieve manier te doen. Organiseer bijvoorbeeld een interne prijsvraag voor het beste idee voor energiebesparing. Uit ervaring merken we dat er dan snel substantiële winsten te behalen zijn.

Workshop over duurzaamheid

RPS organiseert met BOB Opleiding, Training en Advies tweedaagse workshops over duurzaam vastgoed voor brandweerkorpsen. Neem voor meer informatie over deze workshops contact op met Marco Tielen, adviseur assetmanagement en duurzaamheid bij RPS.

Gerelateerde Diensten