Home Cases Hoe staat het met de Nieuwe Driemanspolder? Hoe staat het met de Nieuwe Driemanspolder? Ontwerpuitdagingen en maatwerkoplossingen In Zuid-Holland gaan ze zuinig om met de beschikbare ruimte. Dat blijkt wel uit de complete herinrichting van de Nieuwe Driemanspolder. Hier verrijst in opdracht van het hoogheemraadschap van Rijnland een natuur- en recreatiegebied van 350 hectare met een waterbergende functie. We spraken ontwerpleider Dennis Hordijk van RPS tijdens de uitvoeringsfase over het grootschalige grondverzet, maatregelen ter voorkoming van ‘opbarstingen’ en tijdelijke tunnelconstructies. Een aantrekkelijk bos- en waterrijk gebied met volop ruimte om te wandelen, fietsen, varen of op andere wijze te recreëren. Wie momenteel door de Nieuwe Driemanspolder loopt, moet een heel sterk inlevingsvermogen hebben om dat nu al voor zich te zien. In de wijde omtrekt domineren akkers het blikveld waarbij je tot de enkels in de modder zakt. Rupskranen en dumpers rijden af en aan om ruim 1,8 miljoen kuub grond te verzetten. Ze graven watergangen en -partijen. Met het gewonnen materiaal creëren ze 12 kilometer aan kades, circa 30 eilanden en overige ophogingen. RPS verzorgt voor de aannemerscombinatie Dijkencombi (Vissers Ploegmakers BV, F.P.H. Ploegmakers BV en Van de Wetering Cultuurtechniek BV) de engineering van het grondwerk en de volledige inrichting van het gebied. Dit varieert van wegen, paden en waterbouwkundige constructies tot beplanting en recreatieve voorzieningen. Een belangrijk onderdeel daarbij vormt de oplossing van uitdagende geohydrologische en zettingsvraagstukken. “Om de zetting van de ondergrond vóór oplevering van het project te kunnen forceren, is een uitgekiende uitvoeringsplanning cruciaal”, zegt ontwerpleider Dennis Hordijk van RPS. Inzicht “We zijn in februari 2017 gestart. In de eerste maanden ging het vooral om het analyseren van de beschikbare gegevens en het inwinnen van aanvullende informatie. Een belangrijk onderdeel daarbij was de aanleg van enkele proefterpen. Door deze nauwlettend te monitoren hebben we vroegtijdig inzicht verkregen in het gedrag van grondophogingen op de aanwezige specifieke ondergrond”, vervolgt de ontwerpleider. Naast deze voorbereidende activiteiten lag de nadruk in het ontwerpproces tot nu toe vooral op het ontwerp van het grondwerk. Dit vormt qua uitvoering verreweg de grootste activiteit binnen het project. Aansluitend hierop vindt in 2018 de nadere uitwerking van het ontwerp van de inrichtingsaspecten plaats. Zettingen De ondergrond in het gebied bestaat hoofdzakelijk uit slecht ontwaterende samendrukbare lagen. De grootste uitdaging is volgens Dennis het voldoen aan de in het contract opgenomen strenge restzettingseisen. “De te realiseren kades en eilanden moeten aan het eind van het project zodanig stabiel liggen dat ze daarna niet of nauwelijks meer zakken”, verklaart de ontwerpleider. “Voor de kades mag de restzetting na oplevering bijvoorbeeld slechts maximaal 200 millimeter bedragen. Hiertoe zijn diverse zetting versnellende maatregelen ontworpen, zoals de aanbreng van diepdrainage (in de ondergrond gefreesde zandsleuven met drains) en de toepassing van voorbelasting (tijdelijk extra grondophoging).” ‘Opbarsting’ Dennis benoemt ‘opbarsting’ als groot risico in het projectgebied. Onder de samendrukbare klei- en veenlagen bevindt zich een zandpakket (Pleistoceen). In dat zandpakket is sprake van een verhoogde waterdruk. De bovenliggende deklaag heeft voldoende gewicht om tegendruk te creëren. Echter, deze deklaag wordt nu gedeeltelijk weggegraven om onder meer de waterpartijen te creëren. Daarmee neemt het gewicht af en bestaat de kans dat de ondergrond opbarst. Het is volgens Dennis dus van belang rekening te houden of er zowel tijdens de ontgraving als in de op te leveren eindsituatie voldoende tegendruk is om dit te voorkomen. “De uitvoeringsfase is in principe het meest kritisch en daarmee maatgevend voor de ‘opbarstveiligheid’. In de eindsituatie zorgen de waterpartijen immers voor gewicht en dus tegendruk. Tijdens de uitvoeringsfase is er om uitvoeringstechnische redenen nog geen hoge waterstand aanwezig. Voor een groot deel van de beoogde ontgravingen is dat geen probleem. Bij diepe ontgravingen is maatwerk, in combinatie met continue monitoring nodig om de ‘opbarstveiligheid’ te waarborgen”, weet de ontwerpleider. De waterdruk in het diepe zandpakket is onderhevig aan seizoensfluctuatie. Om de vinger aan de pols te houden en waar nodig tijdig maatregelen te kunnen treffen zijn in het gebied peilbuizen geplaatst. “Op basis van de monitoringsresultaten heeft het ontwerpteam berekeningen uitgevoerd en waar nodig maatwerkoplossingen ontworpen. Uiteraard zoek je altijd naar de weg die de aannemer tijdens zijn werkzaamheden het minst belast.” Meervoudig ruimtegebruik Naast een recreatieve functie is de Nieuwe Driemanspolder belangrijk voor de veiligheid van Zuid-Holland. Als het peil in de boezemkanalen te snel stijgt, dreigen dijken te overstromen of in het ergste geval door te breken. Bij extreme regenval is er behoefte aan een gebied dat overtollig water tijdelijk opvangt (piekberging). Hiermee wordt het boezemstelsel ontlast en de veiligheid van de omliggende regio gewaarborgd. “De Nieuwe Driemanspolder biedt de ruimte tijdelijk circa 2 miljoen kubieke meter water te bergen”, vertelt Dennis. “Zo is er naast een recreatieve functie sprake van meervoudig ruimtegebruik.” Op basis van de huidige klimaatmodellen zal de piekberging eens in de tien jaar nodig zijn. Hoe gaat dat concreet in zijn werk? Dennis: “In de dagelijkse situatie zijn er met het oog op het meervoudig ruimtegebruik waterpartijen aanwezig. Op het moment van piekberging wordt de waterstand in het bergingsgebied verhoogd. De eilanden komen dan onder water te staan en het gebied is niet toegankelijk voor recreatief gebruik. De beoogde dagelijkse waterstand in de Nieuwe Driemanspolder varieert tussen NAP-4,90 en NAP-4,50 meter. Tijdens piekberging wordt deze waterstand verhoogd tot NAP-3,40 meter, waardoor nagenoeg het gehele gebied onder water komt te staan.” Het vollopen van de Nieuwe Driemanspolder, via een 3,5 kilometer lang inlaatkanaal, duurt ongeveer twee dagen. Er gaat dan ruim 10.000 liter water per seconde door dit aanvoertracé. De verwachte duur van piekberging bedraagt vijf dagen. Daarna zal de berging over een periode van tien dagen weer geleidelijk worden geledigd via een uitlaatwerk. Pragmatische oplossingen Naast de uitwerking van het basisontwerp voor de Nieuwe Driemanspolder, het verrichten van landmeetkundige opnames en analyses van monitoringsresultaten, heeft het ontwerpteam ook een belangrijke rol in het adequaat oplossen van uitdagingen waar de aannemer tijdens de uitvoering tegenaan loopt. In het veld zijn er al zichtbare resultaten te zien van dergelijke pragmatische oplossingen. Er verrijzen op twee verschillende locaties tunnelconstructies om de verkeersstromen tijdens de uitvoering te scheiden. “Zo werken we met dagelijkse korte lijnen tussen ontwerp en uitvoering ook op het gebied van veiligheid samen aan een bijzonder project”, besluit Dennis. Gerelateerde Diensten Inrichting landelijk gebied