Staalslakken? Je wil ze niet in je speeltuin hebben

In veel gevallen klopt dat helaas. Staalslakken bevatten naast een hoge pH ook zware metalen. Wanneer slakken in contact komen met regen- of grondwater, kunnen die stoffen loskomen. Een proces dat we ‘uitlogen’ noemen. Dat is niet zonder gevolgen.

Door het productieproces van staal zit er namelijk veel kalk in de slakken. De bouwstof heeft daardoor een hoge pH bij aanleg. Wanneer het aanwezige kalk reageert met CO₂ uit regen- of grondwater, wordt het water basisch en verstoort dat de natuurlijke balans in de bodem. Planten nemen minder voedingsstoffen op, het bodemleven raakt uit evenwicht, en op sommige plekken groeit er letterlijk niks meer. Door de hoge pH is de kans ook groter dat zware metalen uit kunnen logen naar de bodem.

Als je staalslakken dus niet goed toepast – bijvoorbeeld zonder afdekking of op plekken met een hoge grondwaterstand – loop je het risico dat de bodem aantoonbaar achteruitgaat.

Ooit dachten we: We hebben naast puin ook reststoffen uit de hoogovens. Die gebruiken we dan als alternatief. Het leek een prima bouwstof. Maar inmiddels weten we beter: het loogt uit, bevat zware metalen en tast het milieu aan.

Wat het lastig en complex maakt, is dat het al op veel plekken in de vorm van Duomix of Graustabiel ligt. We dachten circulair bezig te zijn, maar nu blijkt dat het toch minder positief is, dan werd gedacht.

Ik denk dat dat wel klopt. Uit onderzoek van Investico journalisten blijkt dat op zeker 115 locaties staalslakken zijn toegepast, maar dat is waarschijnlijk nog lang niet alles. Gemeenten hebben vaak geen compleet overzicht. Informatie staat soms verstopt in oude bestekken of archieven.

Zonder goed beeld kun je geen risico’s inschatten. Daarom is stap één: inventariseren. Waar ligt het, hoe is het toegepast en hoe lang ligt het er al? Pas daarna kun je bepalen waar actie nodig is.

Mee eens. Ik heb zelf onderzoek gedaan op locaties waar staalslakken zijn gebruikt in wandelpaden. Daar zijn de risico’s beperkt doordat het vast materiaal is. Er zijn ook locaties bekend waar het gebruikt is als los materiaal. Dat lijkt onschuldig, maar het stuift, mensen komen ermee in contact, en kinderen spelen er letterlijk bovenop.

In Den Haag kregen kinderen last van hoestbuien en geïrriteerde ogen. Dan weet je: dit hoort hier niet. Je moet dit soort reststoffen niet gebruiken op plekken waar mensen er direct aan worden blootgesteld.
Toezichthouders en de Tweede Kamer roepen inmiddels op tot strengere regels. Sommige gemeenten hebben het gebruik van staalslakken zelfs al in de ban gedaan. Dat is natuurlijk niet voor niets.

Zeker. Dit is hét moment om verantwoordelijkheid te nemen. Begin bij het begin: inventariseer waar staalslakken zijn toegepast. Duik in de archieven en kijk in welke bestekken staalslakken zijn toegepast. Ga vervolgens de risicolocaties in kaart brengen: zijn het speeltuinen, parken of andere locaties? Want zolang je niet weet waar het ligt, kun je de risico’s ook niet beheersen.

Daarna volgt het onderzoek: veldwerk, monsters nemen, analyseren en rapporteren. RPS ondersteunt gemeenten in elke stap.

Wat zijn staalslakken?

Staalslak is een bijproduct van de staalproductie. Het ontstaat bij de omzetting van ruwijzer naar staal. De gestolde staalslak is een steenachtig materiaal (vergelijkbaar met wat je uit sommige steengroeves haalt).

Hoe ontstaan staalslakken?

De staalslak ontstaat bij de raffinage van vloeibaar ruwijzer naar vloeibaar staal. De vloeibare slak die ontstaat drijft in een laag op het staal. De slaklaag wordt afgegoten en afgekoeld, waarna de slak wordt gebroken en het nog aanwezige ijzer zo veel mogelijk wordt verwijderd en hergebruikt.